Uzuv kopması (amputasyon), bir uzvun (kol, ön kol, el, bacak vb.) travmatik olarak vücuttan tamamen ayrılmasıdır. Bu tür durumlar, hem hayati risk taşır hem de fonksiyonel, psikolojik ve sosyal olarak ciddi sonuçlar doğurur. Özellikle el ve üst ekstremite amputasyonları, mikrocerrahi replantasyon açısından değerlendirilmesi gereken acil el cerrahisi durumlarıdır.
🧠 UZUV KOPMASI NEDİR?
Bir ekstremitenin (örneğin parmak, el, kol) travma sonucu tamamen vücuttan ayrılmasıdır.
Kısmi amputasyon: Damar, sinir ya da deri bağlantısı bir miktar korunmuşsa
Tam amputasyon: Tamamen ayrılmışsa
🔥 NEDENLER
-
Endüstriyel kazalar (pres, testere, ağır makineler)
-
Trafik kazaları
-
Tarım makineleri
-
Elektrik yanıkları (doku kömürleşmesi ile birlikte)
-
Silahlı yaralanmalar
🆘 ACİL YÖNETİM: SAHADA NE YAPILMALI?
⛑️ Hastaya İlk Müdahale:
-
Kanamayı durdur: Steril bezle basınç, gerekirse kısa süreli turnike
-
Şok kontrolü: Sıvı desteği, bilinç takibi
❄️ Kopan Uzva Müdahale:
-
Steril, nemli gazlı beze sar
-
Su geçirmez temiz bir torbaya koy
-
Torbayı buzlu su dolu ikinci bir torbaya yerleştir (ama direkt buz temas etmesin)
-
En kısa sürede mikrocerrahi merkezine nakil
🔺 İdeal cerrahi zaman aralığı:
– Soğukta saklanan uzuv için 12-18 saate kadar,
– Sıcak ortamda 4-6 saat içinde replantasyon şansı vardır.
🔍 HASTANEDE DEĞERLENDİRME
-
Genel durumun stabilizasyonu (vital bulgular, kan kaybı)
-
Kopan uzvun değerlendirilmesi
– Ezilme, parçalanma var mı?
– Kas, sinir, damar yapısı korunmuş mu? -
Mikrocerrahi ekibi tarafından karar:
– Replantasyon yapılabilir mi?
🛠️ CERRAHİ TEDAVİ (REPLANTASYON)
Aşamalar:
-
Debridman: Ölü doku çıkarılır
-
Kemik fiksasyonu (tel, plak-vida ile)
-
Tendon onarımı
-
Arter ve ven anastomozu (kan akımı sağlanır)
-
Sinir onarımı (epinöral/perinöral dikiş)
-
Deri kapatma / gerekiyorsa flep-greft
Ameliyat genellikle 6–12 saat sürebilir
📅 AMELİYAT SONRASI SÜREÇ
📍 Yoğun bakım / Takip:
-
Kanlanma kontrolü (parmakta renk, ısı, kapiller dolum)
-
Kan sulandırıcılar (heparin), antibiyotikler, sıvı desteği
📍 Rehabilitasyon:
-
İlk haftalarda atel ile sabitleme
-
2–3. haftadan itibaren fizyoterapi
-
3–6 ay boyunca:
– Hareket egzersizleri
– Duyu eğitimi
– Psikolojik destek
⚠️ KOMPLİKASYONLAR
| Komplikasyon | Açıklama |
|---|---|
| Revaskülarizasyon başarısızlığı | Kan akımı sağlanamazsa amputasyon gerekir |
| Doku ölümü (nekroz) | Sıklıkla kas ve cilt dokusunda gelişir |
| Enfeksiyon | Özellikle kirli travmalarda |
| Fonksiyon kaybı | Kas-sinir iyileşmesi yeterli olmazsa |
| Nöroma | Sinir uçlarında ağrılı tümörcük |
| Soğuk intoleransı | Replantasyondan sonra sık görülür |
🔁 ALTERNATİFLER: REKONSTRÜKSİYON & PROTEZ
-
Replantasyon mümkün değilse:
-
Deri, kas, tendon rekonstrüksiyonları (flep greftler)
-
Fonksiyonel düzeyde myoelektrik protezler
-
Tendon transferleri ile hareket kazandırma
-
🔎 ÖRNEK VAKA
Hasta: 35 yaşında erkek, pres makinesine kol sıkışması sonucu dirsek altından tam kopma
Süre: 2 saat içinde hastaneye ulaştırıldı, uzuv soğukta saklanmış
Tedavi: Replantasyon + damar/sinir/tendon onarımı
Sonuç: 6 ay sonunda el kavrama gücü %60 geri döndü, duyu %40
🧾 SONUÇ
🔹 Uzuv kopmaları, zamanında ve doğru müdahale ile fonksiyonel olarak kurtarılabilir.
🔹 Mikrocerrahi merkezlerine hızlı nakil, başarı şansını belirler.
🔹 Geri dönüş olmasa bile, gelişmiş cerrahi ve protez yöntemleri ile hastalar aktif hayata dönebilir.