Yanıklar, deri ve/veya altındaki dokuların ısı, kimyasal, elektrik veya radyasyon gibi nedenlerle hasar görmesidir. Elde meydana gelen yanıklar, özellikle el cerrahisi açısından çok önemlidir çünkü elin hassas anatomik yapısı nedeniyle hareket kısıtlılığı, şekil bozukluğu ve işlev kaybı riski yüksektir.
🔥 YANIKLARIN SINIFLANDIRILMASI
🔹 1. Derinliğine Göre
| Yanık Derecesi | Açıklama | Belirtiler |
|---|---|---|
| 1. derece | Sadece epidermis | Kızarıklık, ağrı, kabuk yok (güneş yanığı gibi) |
| 2. derece yüzeyel | Epidermis + dermisin üst kısmı | Büller (su toplama), ağrılı, iz kalma riski düşük |
| 2. derece derin | Dermisin alt kısımları | Az ağrı, kötü iyileşme, iz kalabilir |
| 3. derece | Tüm deri katmanları ve sinir uçları | Ağrısız (sinirler yanmış), deri kuru/beyaz/siyah, mutlaka cerrahi |
| 4. derece | Kas, tendon, kemik dahil derin yapılar | Şiddetli travma, genellikle ampute gerekir |
🔹 2. Yüzey Alanına Göre
-
Yüzey alanı: % TBSA (Total Body Surface Area) ile hesaplanır
-
Elde küçük bir yanık bile işlev açısından kritik olabilir
🩺 ELLERDE YANIKLAR – EL CERRAHİSİ AÇISINDAN ÖNEM
-
Parmak kontraktürleri (çekilmeler) çok sık görülür
-
Tendon, sinir ve damarlar yüzeye yakın → kolay etkilenir
-
Yanık derisi iyileşirken esnekliğini kaybeder → hareket kısıtlılığı gelişir
-
Başparmak, işaret ve orta parmakta ciddi yanık → el fonksiyonunun %70’i kaybedilebilir
⚠️ BELİRTİLER
-
Şişlik, kızarıklık, ağrı (erken dönem)
-
Su toplama (büller)
-
Deride beyaz, kuru, karbonize bölgeler (3. derece)
-
Parmaklarda soğukluk, morarma (kompartman sendromu riski!)
-
Hareket ettirmekte zorluk (özellikle 2. haftadan sonra başlar)
🛠️ TEDAVİ YAKLAŞIMI
🔸 1. Acil Dönem (ilk saatler–günler)
-
Soğuk su ile 15-20 dakika yıkama (ama buz konmaz)
-
Steril örtü ile kapatma (enfeksiyondan koruma)
-
Ağrı kesici ve gerekirse antibiyotik
-
Tetanus aşısı (varsa açık yaralarda)
-
Yüzeyel yanıklarda yanık merhemleri (silver sulfadiazine vs.)
🔸 2. Cerrahi Gerektiren Durumlar
-
-
derece yanıklar → debridman ve greftleme (deri nakli)
-
-
-
derece derin yanıklar → iyileşme gecikirse cerrahi gerekebilir
-
-
Parmak arası kontraktürlerde → Z-plasti, serbest greftler
-
Kompartman sendromu varsa → acil fasiyotomi
🔸 3. Rehabilitasyon (2. haftadan itibaren)
-
Atel kullanımı: Parmakların açık kalması ve eklem hareketinin korunması için
-
Fizyoterapi: Parmakların açılması, kapanması, kavrama eğitimi
-
Masaj, silikon tabaka, elastik bandaj → iz kontrolü için
-
Bası giysileri: Hipertrofik skar oluşumunu önler
💥 KOMPLİKASYONLAR
-
Kontraktürler (çekilme ve hareket kısıtlılığı)
-
Hipertrofik skar/keloid
-
Enfeksiyon
-
Duyusal kayıp
-
Estetik bozukluk
-
Amputasyon gereksinimi (ileri yanıklarda)
✅ EL CERRAHININ ROLÜ
-
Derin yanıklarda erken debridman ve greftleme
-
Parmak açıklığı ve fonksiyonunu koruyacak atel planlaması
-
Kontraktür gelişimini önlemek veya düzeltmek için plastik rekonstrüktif cerrahi
-
Sinir, tendon ve damar hasarlarında mikrocerrahi onarım
🔍 Örnek Klinik Durum
Hasta: Kaynar su dökülmesi sonucu el sırtında büllü yanık, parmaklar şiş ve ağrılı
Muhtemel Tanı: 2. derece yüzeyel yanık
Tedavi: Soğutma, antibiyotikli merhem, elevasyon, atel ve 3-5 günlük izlem